Μουσείο, Αρχαιολογικό Θεσσαλονίκης

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης στεγάζεται από το 1962 σ’ ένα λιτό κτίριο στο κέντρο της πόλης (Μανόλη Ανδρόνικου 6), που χτίστηκε σε σχέδια του αρχιτέκτονα Πάτροκλου Καραντινού. Η αρχική έκθεση των ευρημάτων, που ολοκληρώθηκε το 1971, χρειάστηκε να αλλάξει πολλές φορές, για να συμπεριληφθούν σ’ αυτήν τα μοναδικά ευρήματα που έδωσαν οι ανασκαφές στη Μακεδονία τα τελευταία χρόνια, και ιδιαίτερα οι βασιλικοί τάφοι της Βεργίνας και τα νεκροταφεία της Σίνδου και του Δερβενίου. Το Μουσείο της Θεσσαλονίκης είναι τόσο μεγάλο και τόσο σημαντικό για τη βόρεια Ελλάδα όσο το Εθνικό Αρχαιολογικό της Αθήνας για τη νότια Ελλάδα. Στεγάζει μοναδικά αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής τέχνης τα οποία πρέπει να δει κανείς. Αν θέλετε να πάρετε τα πράγματα με τη σειρά, θα πρέπει να κατευθυνθείτε πρώτα προς το ισόγειο της νέας πτέρυγας του μουσείου και να επισκεφθείτε τις αίθουσες 10 και 11, όπου εκτίθενται προσωρινά τα παλαιότερα εκθέματα. Ακόμη καλύτερο θα ήταν να διασχίσετε την αίθουσα 10 και να αρχίσετε την επίσκεψή σας από την αίθουσα 11, της προϊστορικής συλλογής, που περιλαμβάνει εκθέματα από την κεντρική και δυτική Μακεδονία, τα οποία χρονολογούνται από τη μέση νεολιθική περίοδο (4400-3200 π.Χ. περίπου) έως και την πρώιμη εποχή του σιδήρου (1100-700 π.Χ.). Εδώ μπορείτε να δείτε αγγεία, λίθινα και πήλινα ειδώλια, υφαντικά βάρη από αργαλειούς (αγνύθες), λίθινα εργαλεία και διάφορα αντικείμενα καθημερινής χρήσης των προϊστορικών κατοίκων της Μακεδονίας, που έχουν συλλεχθεί από ανασκαφές σε διάφορες τοποθεσίες. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα στιλπνά αγγεία από τα Σέρβια Κοζάνης (προθ. 3), οι χάλκινοι πέλεκεις από τα Πετράλωνα Χαλκιδικής (προθ. 8), τα αμαυρόχρωμα (θαμπά) αγγεία από το Κιλκίς (προθ. 11), τα μεταλλικά αντικείμενα (προθ. 16) και ένας τριπλός χάλκινος πέλεκυς που βρέθηκε στο νεκροταφείο της Βεργίνας (προθ. 17). Η αίθουσα 10 στεγάζει ευρήματα των αρχαϊκών και πρώιμων κλασικών χρόνων (700-500 π.Χ. περίπου), κατά τη διάρκεια των οποίων στα παράλια της Χαλκιδικής και της Πιερίας ιδρύονται πολλές πόλεις από αποίκους που έφτασαν εκεί από τη Χαλκίδα, την Ερέτρια, την Άνδρο και την Κόρινθο. Στο τμήμα της αίθουσας που βρίσκεται αμέσως μετά την είσοδο, στις προθήκες 1-7, εκτίθενται τα σημαντικότερα ευρήματα που έδωσε η ανασκαφή πεντακοσίων περίπου τάφων του 6ου αι. π.Χ. στο νεκροταφείο της Αγίας Παρασκευής στη Θεσσαλονίκη. Αξίζει να δείτε τα χρυσά ελάσματα με τους ανάγλυφους ρόδακες που κάλυπταν το στόμα των νεκρών (προθ. 1), τους σπάνιους κάλυκες με τη φυτική διακόσμηση στο εσωτερικό τους και τις σφίγγες ή τα λιοντάρια στο εξωτερικό που προέρχονται από τη Χίο (προθ. 3), τα σιδερένια όπλα και το χάλκινο κράνος (προθ. 5), και τον κρατήρα με την ερυθρόμορφη απεικόνιση γυναίκας που παίζει λύρα (προθ. 6). Στην προθήκη 8, όπου παρουσιάζονται ευρήματα από την πόλη Πύδνα της Πιερίας, θα έχετε την ευκαιρία να δείτε, μεταξύ άλλων, και δύο πολύ όμορφες λευκές ληκύθους, ενώ στις προθήκες 9-11 μία μεγάλη συλλογή αγγείων που κατασκευάστηκαν από εργαστήρια πόλεων της Χαλκιδικής στις αρχές του 5ου αι. π.Χ. Στις προθήκες 12 και 13 εκτίθενται ευρήματα από την αρχαία Θέρμη, που βρισκόταν πολύ κοντά νότια της σημερινής πόλης της Θεσσαλονίκης, πριν αυτή ιδρυθεί το 315 π.Χ. Από τη Σάνη της Χαλκιδικής, όπου από τον 7ο αι. π.Χ. υπήρχε ένα ιερό όπου τελούνταν θυσίες κατά τη διάρκεια της νύχτας προς τιμήν της Άρτεμης, προέρχονται τα ευρήματα των προθηκών 18 και 19, ενώ αυτά των δύο επόμενων προθηκών (20, 21), μαζί με αυτά που έχουν τοποθετηθεί δίπλα στην προθήκη 20, προέρχονται από την αποικία των Ερετριέων Μένδη. Από τα υπόλοιπα εκθέματα της αίθουσας αξίζει να προσέξετε τον κάνθαρο με το πρόσωπο ενός νέγρου από τη μια πλευρά και μιας κόρης από την άλλη (προθ. 23), και τα δύο αγγεία στα βάθρα 24 και 25, στη διακόσμηση των οποίων είναι εμφανής η ιωνική επιρροή. Αφού θα δείτε αυτές τις δύο αίθουσες της νέας πτέρυγας του μουσείου, μπορείτε να επιστρέψετε στον προθάλαμο της παλαιάς πτέρυγας και να κατευθυνθείτε αριστερά, προς την αίθουσα 1. Πριν φτάσετε όμως στην αίθουσα 1, αξίζει να ρίξετε μια ματιά στην αριστοτεχνική επιτύμβια στήλη του Αγήνορα, του 5ου αι. π.Χ., που έχει στηθεί προσωρινά πριν από την είσοδο στην αίθουσα, στα δεξιά σας. Στην αίθουσα 1 εκτίθενται αρχιτεκτονικά μέλη του μεγάλου αρχαϊκού ναού της Θέρμης, ο οποίος δεν έχει εντοπιστεί ακόμη στη σύγχρονη πόλη της Θεσσαλονίκης, όπου πιστεύεται ότι είχε μεταφερθεί από τη Θέρμη. Τα ιωνικά κιονόκρανα, τα τμήματα από τους κίονες και το γείσο του ναού, η μαρμάρινη υδρορρόη και το ανάγλυφο κεφάλι του νέου που θα δείτε σ’ αυτή την αίθουσα βρέθηκαν κοντά στην αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης. Η συλλογή γλυπτών του μουσείου της Θεσσαλονίκης, μία από τις πλουσιότερες στον κόσμο, αρχίζει από την αίθουσα 2. Την έκθεση ανοίγουν δύο αγάλματα της αρχαϊκής εποχής, που βρέθηκαν στην ανατολική Θράκη και έχουν στηθεί αριστερά της εισόδου στην αίθουσα. Ο κούρος, που βρέθηκε στη Ραιδεστό, φορά ιωνικό ιμάτιο (αρ. 930), ενώ η κόρη από τη Βιζύη χιτώνα και πολύπτυχο ιμάτιο (αρ. 929). Δεξιά και διαγώνια από τα δύο αυτά σημαντικά αγάλματα εκτίθεται μία επιτύμβια στήλη με την απεικόνιση νεαρής γυναίκας που κρατά στο αριστερό της χέρι ένα περιστέρι από τα φτερά (αρ. 6876). Είναι ένα πολύ αξιόλογο έργο, από τα χέρια Πάριου γλύπτη του 440 π.Χ. Στο μέσο περίπου της δεξιάς πλευράς της αίθουσας εκτίθεται μία πήλινη προτομή θεάς, που θυμίζει στην τεχνοτροπία παρόμοια έργα από τη Σικελία (αρ. 6677), και ακριβώς απέναντί της μία μαρμάρινη κεφαλή νέου με διάδημα, που είναι ένα από τα λιγοστά πρωτότυπα έργα του 5ου αι. π.Χ. που έχουν σωθεί στην Ελλάδα. Λίγο μετά από αυτό το σπάνιο εύρημα, στο μέσο περίπου της αίθουσας, εκτίθεται ένα ακέφαλο άγαλμα Αφροδίτης του τύπου Frιjus, που βρέθηκε στο Σαραπείο της Θεσσαλονίκης. Λίγο πιο κάτω, στο μέσο της αίθουσας, μπορείτε να δείτε μία στήλη που απεικονίζει ένα νέο να κρατά λύρα (αρ. 2465), και πίσω από αυτήν ένα μοναδικής τέχνης αναθηματικό ανάγλυφο του τέλους του 4ου αι. π.Χ. από την Πέλλα, που απεικονίζει τον επιστήθιο φίλο του Μεγάλου Αλεξάνδρου Ηφαιστίωνα μπροστά από το άλογό του και μία κόρη που τον υποδέχεται προσφέροντας σπονδή (αρ.1084). Η μαρμάρινη τράπεζα προσφορών που θα δείτε πιο κάτω, στο μέσο της αίθουσας (αρ.1753), και τα τρία μικρά αγάλματα γυναικών αριστερά από αυτήν (αρ. 1129, 1069, 1081) προέρχονται από ιερό της Δήμητρας και της Κόρης που υπήρχε στο Δερβένι, βορειοδυτικά της Θεσσαλονίκης, απ’ όπου προέρχεται και ένας θησαυρός ευρημάτων που θα δείτε στην αίθουσα 9. Δεξιά της τράπεζας εκτίθεται ένα αξιόλογο ανάγλυφο με σκηνή νεκρόδειπνου (αρ. 1086), και, ως τελευταίο έκθεμα της αίθουσας, ένα ακέραιο άγαλμα της ελληνιστικής εποχής στον τύπο της «Μικρής Ηρακλειώτισσας». Στη μικρή αίθουσα 3 συνεχίζεται η έκθεση γλυπτών με έργα από την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο. Ανάμεσά τους θα δείτε δύο ανάγλυφες πλάκες από επιτύμβιο μνημείο (αρ. 1935), δύο ανάγλυφα από τη Βέροια με παράσταση ιματιοφόρων αντρών (αρ. 1067, 1068, στο μέσο της αίθουσας, απέναντι από την είσοδο, έναν ακέφαλο ιματιοφόρο (αρ. 1018) και μία υπερφυσική κεφαλή, που πιθανολογείται πως απεικονίζει τον Ποσειδώνα (αρ. 1019). Μην παραλείψετε να δείτε τα χάλκινα εξαρτήματα ενός άρματος, που εκτίθενται με το που μπαίνετε αριστερά στην αίθουσα. Ανάμεσά τους υπάρχει και ένα μοναδικό μετάλλιο με την προτομή της Αθηνάς, που φέρει στο κεφάλι της ένα προσωπείο μέδουσας, το οποίο αποτελεί εξαιρετικό δείγμα της χαλκοπλαστικής της Θεσσαλονίκης κατά την ελληνιστική εποχή. Η έκθεση των ευρημάτων από την περιοχή της Θεσσαλονίκης, που στεγάζεται στην αίθουσα 4, εγκαινιάστηκε το 1985, όταν γιορτάστηκαν τα 2.300 χρόνια από την ίδρυση της πόλης. Η πόλη, που πήρε το όνομα της αδελφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου Θεσσαλονίκης, ιδρύθηκε το 315 π.Χ., με την ένωση των είκοσι έξι οικισμών που υπήρχαν στην ευρύτερη περιοχή από το βασιλιά της Μακεδονίας Κάσσανδρο. Στη Θέρμη, που ήταν ο σημαντικότερος από αυτούς τους οικισμούς, είναι αφιερωμένη η πρώτη ενότητα των εκθεμάτων, που καταλαμβάνει το αριστερά της εισόδου τμήμα της αίθουσας. Αν και δεν έχει εντοπιστεί ακόμη η αρχαία θέση της Θέρμης, το Καραμπουρνάκι και η Τούμπα θεωρούνται οι επικρατέστερες. Αυτά τα σημαντικά για την ιστορία της πόλης ευρήματα προέρχονται από τους χαρακτηριστικούς στη Μακεδονία λοφίσκους που είχαν δημιουργηθεί από τα ερείπια παλαιότερων κατοικιών (τούμπες). Η αεροφωτογραφία και η μακέτα της τούμπας στο Καραμπουρνάκι θα σας βοηθήσουν να καταλάβετε γιατί είχε επιλεχθεί για κατοίκηση αυτή η περιοχή. Στις προθήκες 2, 3 και 4 έχουν συγκεντρωθεί τα ευρήματα από το Καραμπουρνάκι. Από αυτά ξεχωρίζουν τα πήλινα σκεύη από την εποχή του χαλκού (προθ. 2), ένας μελανόμορφος κρατήρας (αρ. 2972), και μία χάλκινη υδρία (αρ. 5243) του 5ου αι. π.Χ. (προθ. 3), καθώς και τα χρυσά ελάσματα και ένα πήλινο ομοίωμα λωτού (προθ. 4). Οι τρεις επόμενες προθήκες φιλοξενούν τα ευρήματα από την Τούμπα, στην ομώνυμη περιοχή της Θεσσαλονίκης, και από το νεκροταφείο που υπήρχε σε μικρή απόσταση από αυτήν. Στην προθήκη 5 εκτίθενται αγγεία της ύστερης εποχής του χαλκού, από τα οποία χαρακτηριστικότερα είναι οι κάνθαροι με την αμαυρόχρωμη διακόσμηση. Στην προθήκη 6 εκτίθενται αργυρά και χρυσά κοσμήματα, από τα οποία πιο σπάνιο θεωρείται ένα διάδημα (αρ. 751), που προέρχεται πιθανόν από παιδική ταφή, ενώ στην προθήκη 7 θα δείτε αγγεία που προέρχονται από την Αττική, του 5ου και 4ου αι. π.Χ., και φανερώνουν τις εμπορικές επαφές που είχαν οι αρχαίοι οικισμοί της Θεσσαλονίκης με την Αθήνα. Τέλος, στις προθήκες 8 και 9, όπου έχουν συγκεντρωθεί ευρήματα από την Καλαμαριά και από την τοποθεσία Αλλατίνι, αξίζει να προσέξετε τα πήλινα επίχρυσα πλακίδια (αρ. 5201, 5202) με την παράσταση γρυπών να επιτίθενται σε άλογα, τα οποία διακοσμούσαν νεκρική κλίνη στην προθήκη 9. Τα ευρήματα της δεύτερης ενότητας (προθ. 10-15), στο αριστερό τμήμα της αίθουσας, προέρχονται από την ίδια την πόλη της Θεσσαλονίκης και χρονολογούνται από την ελληνιστική εποχή. Στο κέντρο της προθήκης 10 μπορείτε να δείτε τα χαρακτηριστικά της εποχής αγγεία με την ανάγλυφη διακόσμηση, ενώ στην προθήκη 11 ειδώλια με λευκό επίχρισμα, πυξίδες και ένα χρυσό νόμισμα με παράσταση κεφαλιού Μέδουσας (δανάκη), που έβαζαν στους τάφους για την πληρωμή του ψυχοπομπού Χάρωνα, που μετέφερε τις ψυχές των νεκρών στον Άδη. Στην προθήκη 12 μπορείτε να δείτε ένα πήλινο ειδώλιο νεαρού με ιμάτιο (αρ. 5282), μελαμβαφή αγγεία, πυξίδες, λευκά αλάβαστρα, και στο δεξί άκρο της προθήκης μία πήλινη κουδουνίστρα σε μορφή χοίρου (αρ. 2800). Στην προθήκη 13, εκτός από μερικά κοσμήματα και ένα κάτοπτρο, μπορείτε να δείτε μία μεγάλη συλλογή από πήλινα χαριτωμένα γυναικεία ειδώλια, που σώζουν τα αρχικά τους χρώματα και αποδεικνύουν τη μεγάλη άνθηση της κοροπλαστικής κατά την ελληνιστική περίοδο. Αξίζει να προσέξετε το ειδώλιο της γυναικείας μορφής σε χορευτική κίνηση (αρ. 9838) και τον φτερωτό έρωτα (αρ. 9856). Στην προθήκη 14 θα δείτε αγγεία, μεταξύ των οποίων ανάγλυφους μεγαρικούς σκύφους και αγγεία με διακόσμηση «δυτικής κλιτύος», όπως ονομάζονται, από τη δυτική πλαγιά της Ακρόπολης των Αθηνών όπου βρέθηκαν σε μεγάλες ποσότητες, καθώς και μια σειρά πήλινων ειδωλίων, από τα οποία ξεχωρίζουν αυτό του Ερμαφρόδιτου (αρ. 6963), και της γυμνής γυναικείας μορφής με λουλούδια στο κεφάλι και στο δεξί της χέρι (αρ. 10871). Στην τελευταία προθήκη αυτής της ενότητας, με ευρήματα της ελληνιστικής Θεσσαλονίκης (15), εκτίθενται τα αντικείμενα που βρέθηκαν στον τάφο μιας νεαρής γυναίκας: ένα χάλκινο κάτοπτρο, χρυσά κοσμήματα, ένας γυάλινος σκύφος και ένας κάλαθος από πορσελάνη, που προέρχονται από την Αίγυπτο, καθώς και έντεκα πήλινα ειδώλια, από τα οποία ξεχωρίζει αυτό της κοιμισμένης μαινάδας (αρ. 2810). Η τρίτη ενότητα αντικειμένων (οι προθήκες 16-20 και οι επιτύμβιες στήλες απέναντι από αυτές, στο μέσο της αίθουσας) χρονολογούνται από τη ρωμαϊκή εποχή, όταν η πόλη της Θεσσαλονίκης γνώρισε μεγάλη άνθηση. Στην προθήκη 16 μπορείτε να δείτε ειδώλια που αναπαριστούν σκηνές από την καθημερινή ζωή και κάποια κοσμήματα με ημιπολύτιμους λίθους, ενώ στην προθήκη 17, μεταξύ άλλων, γυάλινων κυρίως αντικειμένων, θα θαυμάσετε μία σπάνια συλλογή από πουλιά σε διάφορα χρώματα που χρησίμευαν ως μυροδοχεία. Στις επόμενες τρεις προθήκες (18, 19, 20) εκτίθενται ταφικά ευρήματα, ενώ απέναντι από αυτές ανάγλυφες επιτύμβιες στήλες και ένας επιτάφιος βωμός με τον αρχικό του χρωματισμό, στον οποίο εικονίζεται ένας γενειοφόρος ηθοποιός με στρατιωτική στολή, και στο ύψος του κεφαλιού του, ένα θεατρικό προσωπείο (αρ. 9815). Η τέταρτη ενότητα της έκθεσης για τη Θεσσαλονίκη, που αφορά τη λατρεία των θεών στην πόλη, απαρτίζεται κυρίως από ευρήματα που προέρχονται από το μεγάλο ιερό που ήταν αφιερωμένο στις αιγυπτιακές θεότητες του Όσιρι, του Σαράπιδος και της συζύγου του Ίσιδας, καθώς και του γιου τους Αρποκράτη. Από αυτά τα έργα την προσοχή σας αξίζουν τα ανάγλυφα με την αποτύπωση αυτιών, που αποδεικνύουν ότι η ευχή του πιστού που τα αφιέρωσε εισακούστηκε από την Ίσιδα (αρ. 827, 828, 995), το μικρό άγαλμα του προστάτη των παιδιών Αρποκράτη ενώ κρατά το κέρας της αφθονίας (αρ. 9844), η σφίγγα από βασάλτη (αρ. 4922), και οι κεφαλές από αγάλματα υπερφυσικού μεγέθους του Σαράπιδος (αρ. 897) και της Ίσιδας (αρ. 2490). Προσέξτε επίσης το ανάγλυφο (αρ. 3056) που έχει αναρτηθεί στον τοίχο αριστερά της εισόδου στη μικρή αίθουσα 5, στο οποίο εικονίζεται η κελτική θεότητα Επόνα σε θρόνο ανάμεσα σε τέσσερα άλογα. Στην πέμπτη ενότητα εκθεμάτων, για το δημόσιο βίο στη Θεσσαλονίκη, που καταλαμβάνει το χώρο δεξιά της εισόδου στην αίθουσα 5, συμπεριλαμβάνονται ένα γυναικείο άγαλμα, βωμοί, βάσεις αναθημάτων, ενεπίγραφες στήλες και ένα τμήμα από ψηφιδωτό, στο οποίο διακρίνονται η προτομή του Διόνυσου και μιας γυναίκας (αρ. 6723). Επίσης, στην προθήκη 21 παρουσιάζεται η συλλογή νομισμάτων των ρωμαϊκών χρόνων. Στην ενότητα των εκθεμάτων για τα δημόσια κτίρια, που θα δείτε στη συνέχεια, εντάσσεται το μεγάλο μαρμάρινο τόξο με την ανάγλυφη μορφή του καίσαρα Γαλέριου Μαξιμιανού (δεξιά), που κόσμησε τη Θεσσαλονίκη με ένα μεγάλο διοικητικό συγκρότημα, στο οποίο συμπεριλαμβανόταν και το Οκτάγωνο, η επίσημη αίθουσα των ανακτόρων, απ’ όπου προέρχεται το μαρμάρινο τόξο. Εδώ θα δείτε και ευρήματα από τη Ρωμαϊκή Αγορά, από τα οποία ξεχωρίζουν τα δύο αγάλματα των Μουσών, η Ευτέρπη (αρ. 6682) και η Ερατώ (αρ. 6683). Η τελευταία ενότητα ευρημάτων από την ιδιωτική κατοικία (δεξιά της εισόδου από την αίθουσα 3) περιλαμβάνει ψηφιδωτά, από τα οποία ξεχωρίζει αυτό με την παράσταση της Αριάδνης στη Νάξο (αρ. 6733), και μια συλλογή μικρών αντικειμένων στις προθήκες 22 και 23, μεταξύ των οποίων υπάρχουν και άβαφα αγγεία, λύχνοι, εργαλεία και είδη καλλωπισμού. Από τη μικρή αίθουσα 5 αρχίζει η έκθεση της μεγάλης συλλογής από γλυπτά της ρωμαϊκής εποχής που διαθέτει το μουσείο. Στο κέντρο της αίθουσας έχει στηθεί ο ημίγυμνος ανδριάντας του Οκταβιανού Αύγουστου (αρ. 1065), απέναντι από την είσοδο ο ακέφαλος ανδριάντας του αυτοκράτορα Κλαύδιου (αρ. 2467), ανάγλυφες πλάκες από ταφικά μνημεία και μια σειρά εικονιστικών κεφαλών. Τα γλυπτά που παρουσιάζονται στη μεγάλη στενόμακρη αίθουσα 6 χρονολογούνται από το 2ο έως τον 5ο αι. μ.Χ. Το πρώτο που θα προσέξετε είναι ο κορμός ανδριάντα του αυτοκράτορα Αδριανού, με την ανάγλυφη παράσταση στο θώρακα, που εκτίθεται στο κέντρο της αίθουσας (αρ. 1527). Αριστερά του, στον τοίχο, εκτίθεται μία όμορφη μαρμάρινη κεφαλή (3) και δίπλα της τμήματα από χρυσοΰφαντο ύφασμα, του 4ου αι. μ.Χ. (αρ. 18218), ενώ στα δεξιά του μία προτομή (αρ. 10844) αποδίδει έναν αρχιερέα της Ίσιδας. Πίσω από τον ανδριάντα του Αδριανού βρίσκεται ένα γυναικείο άγαλμα υπερφυσικών διαστάσεων, στον τύπο της «Μικρής Ηρακλειώτισσας» (αρ. 1943), και αριστερά της μία ερμαϊκή στήλη με τη μορφή ενός γενειοφόρου νέου, στο πρόσωπο του οποίου ορισμένοι μελετητές πιστεύουν ότι αποδίδονται τα χαρακτηριστικά του αυτοκράτορα με τις φιλοσοφικές ανησυχίες Μάρκου Αυρήλιου (αρ. 3026). Από τη μέση της αίθουσας και προς την έξοδο μπορείτε να δείτε μία συλλογή από πολυπρόσωπα επιτύμβια ανάγλυφα, από τα οποία ξεχωρίζει αυτό με την παράσταση νεκρόδειπνου, όπου γύρω από το θνήσκοντα πατέρα έχει συγκεντρωθεί ολόκληρη η οικογένεια (αρ. 10105, στα αριστερά σας), τμήματα από σαρκοφάγους με παράσταση ερωτιδέων (αρ. 6687) και το κυνήγι του καλυδώνιου κάπρου (αρ. 3329), και απέναντι μία κεφαλή του Σεπτίμιου Σεβήρου (αρ. 898). Στο κέντρο της αίθουσας παρουσιάζεται μία άριστα συντηρημένη χάλκινη κεφαλή από άγαλμα του Αλέξανδρου Σεβήρου (αρ. 4303), και δεξιά από αυτήν οι προτομές ενός ζευγαριού (αρ. 1060, 1061), οι οποίες χρονολογούνται από τα τέλη του 4ου αι. μ.Χ., την εποχή δηλαδή που κλείνει ουσιαστικά ο κύκλος των αρχαίων χρόνων με την επικράτηση του χριστιανισμού. Στη μικρή αίθουσα 7, που είναι αφιερωμένη στους υπόγειους ναόμορφους μακεδονικούς τάφους της αρχαιότητας, μπορείτε να δείτε το πρόπλασμα του τάφου της Αγίας Παρασκευής Θεσσαλονίκης και ένα από τα εντυπωσιακότερα εκθέματα του μουσείου που είναι η ύψους 2,50 μ. μαρμάρινη θύρα του τάφου, με την άριστα διατηρημένη χάλκινη διακόσμησή της. Ακριβώς απέναντι από την είσοδο εκτίθεται ακόμη ένα μοναδικό απόκτημα του μουσείου: Οι μαρμάρινες κλίνες από τάφο που ανασκάφηκε στην Ποτίδαια φέρουν εξαιρετικής τέχνης παραστάσεις, οι οποίες παράλληλα μας προσφέρουν πολλές πληροφορίες για τα επιτεύγματα της ζωγραφικής των αρχαίων χρόνων. Οι παραστάσεις ααυτές σε τρεις οριζόντιες σειρές, μ’ ένα υπαίθριο ιερό στο πάνω μέρος, πολύχρωμους γρύπες στη μέση, και μεμονωμένα διακοσμητικά θέματα στο κάτω μέρος, έχουν γίνει πάνω σε επίχρισμα, που καλύπτει όλη την επιφάνεια του μαρμάρου. Οι μελετητές πιστεύουν ότι αυτή η τεχνική μιμήθηκε τη διακόσμηση από ελεφαντόδοντο των ξύλινων επίπλων που συνήθως τοποθετούνταν στους μακεδονικούς τάφους. Είναι τόσο πολλά και σημαντικά τα εκθέματα από τη Σίνδο που στεγάζονται στην αίθουσα 8, τη μεγαλύτερη του μουσείου γύρω από το αίθριο, που θα πρέπει οπωσδήποτε να είστε ξεκούραστοι για να το απολαύσετε. Αν έχετε επισκεφθεί, όπως σας προτείναμε, πρώτα τις αίθουσες 10 και 11 της νέας πτέρυγας και μετά τις αίθουσες 1 έως 7 της παλαιάς πτέρυγας, προτού δείτε την έκθεση των ευρημάτων της Σίνδου, η οποία από μόνη της είναι ένα μικρό μουσείο, δε θα ήταν άσχημη ιδέα να βγείτε για λίγο από το μουσείο και, αν ο καιρός το επιτρέπει, να κάνετε μια βόλτα στην παραλία ή στους άδειους συνήθως χώρους της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, που βρίσκονται σε μικρή απόσταση. Όταν επιστρέψετε, ή αν συνεχίσετε την επίσκεψή σας χωρίς διακοπή, πρέπει να μπείτε στην αίθουσα 8 από την αριστερά του προθαλάμου είσοδο. Στις εξήντα δύο συνολικά προθήκες αυτής της αίθουσας έχουν συγκεντρωθεί τα ταφικά κυρίως ευρήματα από τον αρχαίο οικισμό της Χαλάστρας, που βρισκόταν σε απόσταση 15 χλμ. νοτιοδυτικά της Θεσσαλονίκης, με τον οποίο ταυτίζεται πιθανότατα η αρχαία Σίνδος. Οι 120 απλοί τάφοι των νεκροταφείων της Χαλάστρας, που χρονολογούνται από τα μέσα του 6ου έως τα μέσα του 5ου αι. π.Χ. και ανασκάφησαν μεταξύ του 1980 και 1982, έκρυβαν μία από τις μεγαλύτερες συλλογές κτερισμάτων στην Ελλάδα. Εκτός από τα συνηθισμένα κτερίσματα, που έχουν ανευρεθεί και σε πολλά άλλα νεκροταφεία, σ’ αυτά της Χαλάστρας βρέθηκε ένας εντυπωσιακός αριθμός αντικειμένων από χρυσό, που οι κάτοικοι του οικισμού έβρισκαν στη φερτή ύλη του ποταμού Γαλλικού, ο οποίος στην αρχαιότητα ονομαζόταν χαρακτηριστικά Εχείδωρος, ονομασία που σημαίνει «αυτός που έχει το δώρο». Για την όσο το δυνατό πιο άνετη περιήγησή σας στην αίθουσα, χωρίς να προσπεράσετε τα σημαντικά ή ασυνήθιστα εκθέματα, θα σας προτείναμε να δείτε με μεγαλύτερη προσοχή τις πρώτες προθήκες, όπου θα εντοπίσετε τα πιο χαρακτηριστικά των ευρημάτων, από τα οποία τα περισσότερα θα δείτε να επαναλαμβάνονται και στις υπόλοιπες. Χωρίς αυτό, βέβαια, να σημαίνει ότι ταυπόλοιπα εκθέματα είναι υποδεέστερα. Στην προθήκη 1 θα δείτε πήλινα ειδώλια, γυάλινους αρύβαλλους και αμφορίσκους και μία ερυθρόμορφη λήκυθο, ενώ στις επόμενες δύο μελαμβαφή αγγεία (προθ. 2), και έναν ερυθρόμορφο κρατήρα (προθ. 3). Στην προθήκη 4, που φυλάσσονται τα κτερίσματα από παιδική ταφή του 465 π.Χ. περίπου, συγκίνηση προκαλεί η συνύπαρξη χρυσών κοσμημάτων με τα δύο πήλινα παιχνίδια σε σχήμα περιστεριού (αρ. 8202) και χοίρου (αρ. 8203). Στις προθήκες 5 και 6 εκτίθενται αντικείμενα από γυναικείες ταφές, μεταξύ των οποίων αγγεία καλλωπισμού και ασημένια και χρυσά κοσμήματα, ενώ στις προθήκες 7, 8 και 12, στην ίδια πλευρά της αίθουσας, έχουν μοιραστεί τα ευρήματα μιας αντρικής ταφής: αγγεία από την Ιωνία, την Αττική και την Κόρινθο, χρυσά ελάσματα με έκτυπη διακόσμηση που ράβονταν πάνω στο ένδυμα του νεκρού (προθ. 8), κααθώς και το χάλκινο κράνος του, μαζί με τα μαγειρικά σκεύη για τα μεταθανάτια δείπνα του (προθ. 9). Χάλκινα και σιδερένια όπλα, μαζί με ένα χρυσό δαχτυλίδι έχουν συγκεντρωθεί στην προθήκη 9, ενώ στην προθήκη 10 μερικά γυναικεία κοσμήματα, πήλινα ειδώλια και αγγεία. Σε έναν και μόνο γυναικείο τάφο βρέθηκαν τα εκθέματα των προθηκών 11 και 13-16, στα οποία περιλαμβάνονται μερικά από τα πιο περίτεχνα χρυσά κοσμήματα της έκθεσης, όπως είναι το χρυσό περιδέραιο με απολήξεις σε μορφή φιδιών (αρ. 8042), και τα δύο περιδέραια (αρ. 7945 α-β) από συσπειρωμένο χρυσό σύρμα (σε μορφή ελατηρίου) που εκτίθενται στην προθήκη 16. Από την ίδια ταφή δείτε, επίσης, την πρώτη μάσκα από χρυσό έλασμα που κάλυπτε το πρόσωπο της νεκρής (προθ. 11) και έναν σπάνιο ασημένιο κάνθαρο (αρ. 8568, προθ. 13). Στο βάθος του πρώτου μέρους της αίθουσας θα δείτε μία πήλινη λάρνακα, του 450 π.Χ. περίπου, που περιείχε γυναικεία ταφή (8751). Στρίβοντας προς τα δεξιά, στην προθήκη που έχει τοποθετηθεί στο κέντρο (17), σίγουρα θα τραβήξει την προσοχή σας η μικροσκοπική σιδερένια άμαξα μαζί με τρία πήλινα ειδώλια ημιόνων που βρέθηκε δίπλα σε έναν παιδικό τάφο, του οποίου τα κτερίσματα εκτίθενται στις προθήκες 17, 18, 19 και 21. Από αυτά, εκτός από μία μορφόστομη πρόχου (αρ. 8527, προθ. 18), έναν αρύβαλλο από φαγεντιανή που προέρχεται από την Αίγυπτο (αρ. 7799, προθ. 19) και τις τρεις ένθρονες θεές από την Ιωνία (αρ. 8198-8200, προθ. 19), μπορείτε να δείτε και ένα χάλκινο κράνος ιλλυρικού τύπου με χρυσές ταινίες (αρ. 8577, προθ. 21). Άλλο ένα σχεδόν πανομοιότυπο κράνος από αντρικό τάφο του 540 π.Χ. εκτίθεται στην προθήκη 20, μαζί με δύο χρυσά ελάσματα με έκτυπες παραστάσεις ζώων και ροδάκων (αρ. 8020, 8022). Στην προθήκη 25 παρουσιάζονται δύο κύλικες με ψηλό πόδι από εργαστήριο της Αττικής (αρ. 7839, 7840), ένα αγγείο σε μορφή πετεινού, στο οποίο σώζονται ίχνη από μαύρο και κόκκινο χρώμα (αρ. 8215), ενώ στην προθήκη 26, όπου εκτίθενται ευρήματα του ίδιου αντρικού τάφου, υπάρχουν αντικείμενα καθημερινής χρήσης από σίδηρο και όπλα. Στη συνέχεια, στην προθήκη 24, έχετε την ευκαιρία να θαυμάσετε ένα από τα ομορφότερα εκθέματα του μουσείου. Πρόκειται για ένα χάλκινο κράνος, στο άνοιγμα του οποίου έχει τοποθετηθεί μία χρυσή μάσκα. Αυτή η μάσκα είναι στην πραγματικότητα ένα έλασμα χρυσού, πάνω στο οποίο τα χαρακτηριστικά του νεκρού αποτυπώθηκαν πιθανότατα με τη συμπίεσή του πάνω στο ίδιο το πρόσωπο του νεκρού. Ορισμένοι μελετητές διακρίνουν σε αυτή τη μάσκα το μειδίαμα των αγαλμάτων της αρχαϊκής εποχής. Μια παρόμοια νεκρική μάσκα, γυναικεία αυτή τη φορά, στην οποία διακρίνεται πιο καθαρά το πρόσθετο χρυσό έλασμα που κάλυπτε τη μύτη, μπορείτε να δείτε στην προθήκη 27. Στις προθήκες που έχουν τοποθετηθεί κυκλικά στην αρχή του τελευταίου μέρους της αίθουσας (29-37 και 39) παρουσιάζονται τα ευρήματα του πλουσιότερου σε κτερίσματα γυναικείου τάφου ταπό το νεκροταφείο της Σίνδου. Από αυτά, στην προθήκη 34, στο κέντρο, ξεχωρίζει η χρυσή μάσκα της νεαρής γυναίκας, στην οποία, αντίθετα από τις άλλες, τα μάτια είναι ανοιχτά. Δείτε, επίσης, τα σκουλαρίκια με τις σταγόνες από ορεία κρύσταλλο (αρ. 7974, προθ. 32), τα μεγάλου μεγέθους σκουλαρίκια (αρ. 7975, προθ. 33), το πιο βαρύτιμο περιδέραιο της Σίνδου με τις 58 χρυσές χάντρες (αρ. 7962, προθ. 35) και τα περίαπτα ενός περιδέραιου σε σχήμα πυραμίδας με τους εκατοντάδες κόκκους χρυσού (αρ. 7964, προθ. 36). Στις προθήκες 41 και 45-47 εκτίθενται τα κτερίσματα από έναν άλλο αντρικό τάφο, του τέλους του 6ου αι. π.Χ., μεταξύ των οποίων υπάρχουν πολλά χρυσά ελάσματα, αγγεία και ομοιώματα αντικειμένων καθημερινής χρήσης. Από τις υπόλοιπες προθήκες της αίθουσας, όπου είναι συγκεντρωμένα ως επί το πλείστον παρόμοιου τύπου ευρήματα, την προσοχή σας αξίζουν ο μελανόμορφος αττικός κρατήρας (αρ. 8327, προθ. 44), δύο ειδώλια ένθρονης θεάς (αρ. 8231, 8232, προθ. 48), το μεγάλο χρυσό περιδέραιο με το κεντρικό περίαπτο σε σχήμα αγγείου (αρ. 8091, προθ. 52), το χρυσό έλασμα που φέρει παράσταση πλοίου (αρ. 8093, προθ. 53), η πλημοχόη (αρ. 7806) και η κύλικα από την Αττική (αρ. 97805, προθ. 55), το σιδερένιο ξίφος μήκους 68,5 εκ. (αρ. 8589, προθ. 58) και το χάλκινο κράνος κορινθιακού τύπου (αρ. 8566, προθ. 57). Η είσοδος του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Άγαλμα ρωμαϊκής εποχής από τη συλλογή του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Μερική άποψη αίθουσας με αγάλματα και γλυπτά της αρχαϊκής και κλασικής περιόδου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Τμήμα ψηφιδωτού (3ου αι.), με παράσταση αγωνιστικού τεθρίππου (Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης). Χάλκινο κράνος με χρυσό νεκρικό προσωπείο (520 π.Χ.) από τη Σίνδο (Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης). Χρυσό στεφάνι μυρτιάς (τέλη 4ου αι. π.Χ.) από τάφο του Δερβενίου (Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης). Μαρμάρινη επιτύμβια στήλη κόρης (440 π.Χ) από τη Ν. Καλλικράτεια (Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης).